_edited.jpg)
Down Sendromu; Sık sık zihinsel kavramadaki bozukluklar ve fiziksel gelişimin tipik yüz görünümü gibi farklı olmasıyla ilişkilendirilir. Fakat, yapılan araştırmalarda işin sadece morfolojik kısmından ziyade genetik olarak derin bulgularda ortaya çıkmıştır. Bugün anlatacağım araştırmanın konusu ‘Down Sendromu’.
* Bunun yanında farklı bir ifadeyle; ‘Trizomi 21 , Up sendromu’ ya da ‘Mongolizm’ olarak da adlandırabiliriz.
Down sendromu, vücut hücrelerindeki kromozom sayısının farklı olması sonucu ortaya çıkan genetik bir farklılıktır. Mongolizm’li insanların vücutlarında yapısal ve fonksiyonel şekilde karakterize edilmiş bulgular vardır.
** İlk olarak araştırmayı derinleştirmeden önce genel birkaç bilgi vermekte fayda olacağını düşünüyorum.
Down sendromu ,bir çocuğun 21. kromozomunun fazladan bir kopyasıyla doğduğu bir durumdur. Dolayısıyla diğer adı, trizomi 21'dir. Bu, fiziksel ve zihinsel gelişimde, gecikmelere ve sakatlıklara neden olur. Engellerin çoğu ömür boyu sürer ve aynı zamanda yaşam beklentisini de kısaltabilirler. Ancak Down sendromlu kişiler sağlıklı ve tatmin edici bir hayat yaşayabilir. Down Sendromunu 3 tip altında toplayabiliriz.
1. Trisomy 21: Down sendromlu bireylerin çoğunluğu bu grupta yer alırlar. Trisomy 21’de 21 numaralı kromozom çiftinin fazladan 1 kromozoma sahip olması durumu vardır.
2. Mozaik: Hücrelerin tamamında değil sadece bir kısmında 3 tane kromozom bulunmaktadır. Down sendromlu bireylerin % 8’i bu grubu oluşturmaktadır. Ve yapılan araştırmalar Mozaik grubunda yer alan bireylerin zeka ortalamalarının, diğerlerine göre daha yüksek olduğu bulgularına rastlanmıştır.
3. Translokasyon: 21. kromozomdaki fazlalığın başka bir kromozom ile eşleşmesi ve hücre dizilişinde bozukluk meydana gelmesi ile ortaya çıkmaktadır. Kalıtımsal yolla oluşabilen tek Down sendromu çeşididir. Genetik bozukluğu olan bireylerin % 2’lik kısmı bu grupta yer almaktadır ve diğer hamileliklerde tekrarlama olasılığı yüksektir.
Genetik Mekanizması:
Down sendromunda bulunan ekstra genetik materyal, kromozom 21'de bulunan 310 genin bir kısmının aşırı ekspresyonuyla sonuçlanır. Bu aşırı ekspresyon, mevcut kromozomun üçüncü kopyası nedeniyle yaklaşık %50 olarak tahmin edilmiştir.
Bazı araştırmalar, Down sendromu kritik bölgesinin 21q22.1 – q22.3 bantlarında yer aldığını ve bu alanın amiloid öncü protein , süperoksit dismutaz ve muhtemelen ETS2 proto onkojenini içeren genleri içerdiğini ileri sürmüştür .
Down sendromunda ortaya çıkan demans , beyinde üretilen aşırı amiloid beta peptidinden kaynaklanmaktadır ve aynı zamanda amiloid beta oluşumunu da içeren Alzheimer hastalığına benzer . Amiloid beta, geninin kromozom 21'de yer aldığı amiloid öncü proteinden işlenir . Yaşlılık plakları ve nörofibriler yumaklar neredeyse 35 yaşına kadar mevcuttur, ancak bunama olmayabilir. Down sendromlu kişiler de normal sayıda lenfositten yoksundur ve daha az antikor üretir , bu da enfeksiyon risklerinin artmasına katkıda bulunur.
→ Down Sendromu’nun farklı türlerini daha derin olarak açıklamak mümkündür.
1- Trisomy 21: Down sendromuna genellikle hücre bölünmesindeki "ayrılmama" adı verilen bir hata neden olur. Ayrılmama, normal iki yerine üç kromozom 21 kopyası olan bir embriyo ile sonuçlanır. Gebe kalmadan önce veya gebe kaldığında, spermde veya yumurtada bir çift 21. kromozom ayrılamaz. Embriyo geliştikçe, ekstra kromozom vücudun her hücresinde kopyalanır. Vakaların %95'ini oluşturan bu tür Down sendromu, trizomi 21 olarak adlandırılır.
2- Mozaikçilik: Mozaik (Mozaik Down Sendromu), bazıları normal 46 kromozom içeren ve bazıları 47 içeren iki tür hücre karışımı olduğunda teşhis edilir. 47 kromozomlu hücreler fazladan bir kromozom 21 içerir. Mosaisizm, Down sendromunun en az yaygın şeklidir ve tüm Down sendromu vakalarının yalnızca yaklaşık %1'ini oluşturur. Araştırmalar, mozaik Down sendromlu bireylerin, diğer Down sendromu türlerine göre daha az Down sendromu özelliklerine sahip olabileceğini göstermiştir. Bununla birlikte, Down sendromlu kişilerin sahip olduğu çok çeşitli yetenekler nedeniyle geniş bir genelleme yapmak mümkün değildir.
3- Translokasyon: Down sendromlu nüfusunun %3-%5'ini oluşturan tiptir. Bu tipte 21.kromozomun bir parçası koparak başka bir kromozoma (örn. 14.kromozom gibi) yapışmaktadır. Birey adet olarak 46 kromozoma sahiptir ama genetik bilgi olarak 47 kromozom bilgisi vardır. Burada da 21.kromozom 3 adet olduğundan birey standart tipteki aynı özellikleri gösterir. Down sendromunun diğer tipleri kalıtımsal değildir. Yalnız translokasyon tipte ebeveynlerden bir tanesinin taşıyıcı olması durumunda Down sendromu kalıtımsal olmaktadır. Bu oran %33'dür. Eğer taşıyıcı anne ise translokasyon Down sendromlu çocuk doğurma olasılığı %20, taşıyıcı baba ise %5-%2 arasındadır. Translokasyon tipte ileriki doğumlardaki risklerin bilinmesi açısından genetik danışmanlık daha önemli olmaktadır.
Ek Bilgi: Translokasyon, bir kromozomun kaybolan parçasının ya da kopan bir parçasının başka bir kromozoma yapışması şeklinde görülen kromozom anomalilerindendir. Translokasyonlar, her zaman homolog olmayan parça değişimleridir. Gen sayısının ve niteliğinin aynı kaldığı translokasyonlara "dengeli translokasyon"lar denir. Gen sayısının ve niteliğin değiştiği, çoğunlukla anomalilere neden olan translokasyonlara "dengesiz translokasyon"lar denir.
** Down sendromlu bireylerin bazıları yaşlandıkça daha belirgin hale gelen çeşitli komplikasyonlara sahip olabilir. Bu komplikasyonları şu şekilde verebiliriz.
Kalp kusurları: Down sendromlu çocukların yaklaşık yarısı bir tür doğuştan kalp kusuruyla doğar.
Gastrointestinal (GI) kusurlar: Down sendromlu bazı çocuklarda GI anormallikleri ortaya çıkar ve bağırsak, yemek borusu, trakea ve anüs anormalliklerini içerebilir.
Bağışıklık bozuklukları: Bağışıklık sistemlerindeki anormallikler nedeniyle, Down sendromlu kişilerde otoimmün bozukluklar, bazı kanser türleri ve zatürre gibi bulaşıcı hastalıklar geliştirme riski daha yüksektir.
Uyku apnesi: Hava yollarının tıkanmasına yol açan yumuşak doku ve iskelet değişiklikleri nedeniyle, Down sendromlu çocuklar ve yetişkinler daha fazla obstrüktif uyku apnesi riski altındadır.
Obezite: Down sendromlu kişiler, genel nüfusa kıyasla daha fazla obez olma eğilimindedir.
Omurga sorunları: Down sendromlu bazı kişiler, boyundaki en üst iki omurda yanlış hizalamaya sahip olabilir (atlantoaksiyal instabilite).
Lösemi: Down sendromlu küçük çocukların lösemi riski artmıştır.
Demans: Down sendromlu kişilerde demans riski büyük ölçüde artar - belirti ve semptomlar 50 yaş civarında başlayabilir.
Diğer problemler: Down sendromu, endokrin problemleri, diş problemleri, nöbetler, kulak enfeksiyonları ve işitme ve görme problemleri gibi diğer sağlık durumları da yapılan tayinler sonucunda ortaya çıkmıştır.
** Down Sendromlu bireylerde görülen bulguları paylaşacağım, fakat paylaşmadan önce ultrasyonla anne rahminde ki bir Down Sendromlu bireyi göstermek istiyorum.
Down sendromlu fetüsün ultrasonu büyük bir mesaneyi gösteriyor
Down sendromlu 11. haftada bir fetüste genişlemiş NT ve burun kemiğinin olmamasını görmekteyiz.
** Şimdi daha farklı bulgulara göz atalım.
- Yeni doğan bireyler de ki bulgular:
Beyin sapı (özellikle pons) hipoplazisi
Fontaneller açık
Hipotoni (Moro refleksi güçsüz)
Eklemlerde gevşeklik
Boyun kalın-kısa
Ense derisi kalın
Basık yüz
Orbitalar düz
Gözler çekik
Eikantus
- Çocuk ve erişkin bulguları
Hipertelorizm
Çekik göz kapakları
Epikantus
Displastik-lobülsüz kulaklar
Basık yüz
Yüz orta bölüm hipoplazisi
Kafatası-yüz sinüsleri hipoplazisi/aplazisi
Ağız açık
Dilde oluklar (skrotal dil)
Yarık dudak
Yarık damak
Sert damak kısa
Dar çene yapısı vb.
→ Genlerimizde olan ve bizimde karşı koyamayacağımız şekilde meydana gelen kalıtsal değişiklikler, hücre çekirdeğinde öyle sistemli çalışırlar ki en ufak bir hatada farklı hastalıklara yol açabilirler. Ya da anne veya baba dan gelen hatalı olan bir kısım kuşaktan kuşağa aktarılır. Ve bazılarında tedavi mümkün olmaz.. Sağlıklı yarınlarda görüşmek dileği ile.. Sağlıcakla kalın.
** KAYNAKÇA**
Shin M, Siffel C, Correa A. Mozaik Down sendromlu çocukların hayatta kalması. Am J Med Genet A.2010; 152A: 800-1.
https://en.wikipedia.org/wiki/Down_syndrome
Allen EG, Freeman SB, Druschel C, vd. Kromozom ayrılmama kaynağına göre değerlendirilen anne yaşı ve trizomi 21 riski: Atlanta ve Ulusal Down Sendromu Projelerinden bir rapor. Hum Genet. 2009 Şub; 125 (1): 41-52.
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/down-syndrome/symptoms-causes/syc-20355977
https://www.ndss.org/about-down-syndrome/down-syndrome/